المقدمات الاساسیة فی علوم القرآن (کتاب)

---

«المقدمات الاساسیة فی علوم القرآن» نوشتاری است به زبان عربی که در زمینه علوم قرآنی نگاشته شده است.

۱ - معرفی کتاب

---

به گفته نویسنده(عبد الله بن يوسف الجديع‌) کتاب آنچه در این کتاب فراهم آمده است، مقدمات اساسی علوم قرآنی به شمار می‌آید چراکه علوم قرآنی به معنای عام آن در انواع و اقسام معینی محدود نمی‌شود چراکه قرآن کریم «تبیان کل شیئ» است. ازاین رو آنچه در این نوشتار آمده تنها معرفی مقدمات اصلی و اساسی‌ای است که هرفرد علاقمند به یادگیری و فهم قرآن می‌بایست نسبت بدانها آشنایی داشته باشد نویسنده قبل از ورود به مباحث اصلی کتاب، ابتدا به تعریف «قرآن»، اسماء قرآن ، تعریف سوره و آیه ، جاودانگی اعجاز قرآن ، انواع اعجاز در قرآن ( اعجاز لغوی ، اعجاز اخباری ، اعجاز تشریعی و اعجاز علمی ) پرداخته و پس از آن طی شش مقدمه به موضوع اصلی کتاب می‌پردازد. در مقدمه اول به بحث از کیفیت نزول قرآن ، اسباب نزول ، نحوه شناخت سور مکی از سور مدنی ، اولین و آخرین سوره نازل شده بر پیامبر و غیره می‌پردازد. مقدمه دوم به موضوع گردآوری قرآن، ترتیب قرآن ، رسم عثمانی اختصاص یافته است. مقدمه سوم به موضوع تواتر نقل قرآن ، موضوع قرائات و ائمه قرائت پرداخته و مقدمه چهارم به معنای نسخ و ثبوت و حکمت آن، شرایط ثبوت نسخ، انواع نسخ در قرآن و شبهاتی که پیرامون نسخ مطرح شده می‌پردازد. در مقدمه پنجم به بیان معنای تفسیر و حکم آن، روشهای تفسیری و نقد و بررسی آنها و نیز قواعد تفسیر پرداخته شده و مقدمه ششم به موضوع تجوید ، فراگیری قرآن، آداب تلاوت آن و غیره اختصاص یافته است.

۲ - ساختار کتاب

---

کتاب حاضر مشتمل بر یک مقدمه از نویسنده، تمهید و مقدمات شش گانه‌ای است که ذیل هرمقدمه چند فصل و ذیل هرفصل مباحثی چند قرار گرفته است:

۲.۱ - تمهید

«القرآن و اعجازه» که به موضوعاتی چون: اسماء القرآن، تعریف السورة و الآیة، القرآن المعجزة الباقیة و انواع الاعجاز فی القرآن می‌پردازد.

۲.۲ - مقدمه اول

«نزول القرآن» مشتمل بر پنج فصل ذیل می‌باشد:
الفصل الاول: کیفیة نزول القرآن.
الفصل الثانی: اسباب نزول القرآن.
الفصل الثالث: معرفة المکی و المدنی.
الفصل الرابع: اول ما نزل و آخر ما نزل.
الفصل الخامس: الاحرف السبعة.

۲.۳ - مقدمه دوم

«حفظ القرآن» سه فصل ذیل را دربر می‌گیرد:
الفصل الاول: جمع القرآن الفصل الثانی: ترتیب القرآن.
الفصل الثالث: الرسم العثمانی.

۲.۴ - مقدمه سوم

«نقل القرآن» دارای سه فصل است:
الفصل الاول: تواتر نقل القرآن.
الفصل الثانی: القرائات.
الفصل الثالث: ائمة القرائة.

۲.۵ - مقدم چهارم

«النسخ فی القرآن» دارای پنج فصل است:
الفصل الاول: معنی النسخ و ثبوته و حکمته.
الفصل الثانی: شروط ثبوت النسخ و ما یقع به و طریق معرفته.
الفصل الثالث: انواع النسخ فی القرآن.
الفصل الرابع: مسائل فی النسخ.
الفصل الخامس: شبهات حول النسخ و دحضها.

۲.۶ - مقدم پنجم

«تفسیر القرآن» پنج فصل ذیل را دربر می‌گیرد:
الفصل الاول: معنی التفسیر و حکمه.
الفصل الثانی: المنهج فی التفسیر.
الفصل الثالث: تاریخ التفسیر.
الفصل الرابع: نقد مناهج التفسیر.
الفصل الخامس: قواعد التفسیر.

۲.۷ - مقدمه ششم

«احکام قرائة القرآن» دارای سه فصل است:
الفصل الاول: تجوید تلاوة القرآن.
الفصل الثانی: اخذ القرآن و الاعتناء به.
الفصل الثالث: ادب تلاوة القرآن.

۲.۸ - خاتمه

در انتهای کتاب «خاتمه»، فهرست منابع کتاب و فهرست موضوعات آن آمده است. کتاب حاضر به قلم آقای عبدالله بن یوسف الجدیع و به زبان عربی نگارش یافته و در قطع وزیری با جلد گالینگور در ۵۶۶ صفحه برای بار سوم در سال ۱۴۲۷ ه/ ۲۰۰۶ م از سوی «مؤسسة الریات للطباعة و النشر و التوزیع» بیروت منتشر شده است.

۳ - پانویس

---